Tranh cát lễ hội Triều Khúc và điệu múa Con đĩ đánh bồng

Thứ sáu - 07/02/2025 00:35

“Tháng giêng là tháng ăn chơi
Khắp nơi khai hội, người người du xuân” …
Dựa trên chu kì vận động mặt trăng người xưa đã đặt ra lịch âm, một năm được chia ra thành 12 hoặc 13 tháng. Kết thúc một năm bằng một cái tết. Tết cũng là đánh dấu cho khởi đầu một năm mới. Tháng giêng là tháng kế sau tết, dư âm kì nghỉ tết vẫn còn rõ nét thể hiện qua những lễ hội ở các đình chùa phản ánh tín ngưỡng, phong tục tập quán và truyền thống văn hoá lịch sử của dân tộc Việt trải qua hàng ngàn năm .

Tranh cát động Thế Nhân giới thiệu videoclip tranh cát về lễ hội truyền thống làng Triều Khúc và điệu múa Con đĩ đánh bồng. Làng Triều Khúc, tên nôm là Đơ Thao, ở ven Quốc lộ 6, ngay sát trung tâm nội thành Hà Nội, thuộc huyện Thanh Trì, Nơi đây có Di chỉ khảo cổ học Giếng Liên và khu mộ cổ, cùng với Di chỉ Gò cây Táo nằm trên cánh đồng Miễu, phát hiện năm 1972; có niên đại ứng với giai đoạn Văn hóa Phùng Nguyên, cách ngày nay chừng 3.500 năm. Triều Khúc nằm trong những điểm quần cư sớm của người Việt Cổ. Triều Khúc in đậm những dấu tích của cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng năm Tân Mùi, 791. Các bậc cao niên, các tài liệu Hán Nôm còn lưu tại địa phương cho biết, trên đường từ Đường Lâm (nay thuộc thị xã Sơn Tây) về bao vây thành Đại La năm 791, Phùng Hưng đóng đại bản doanh ở khu vực Gò Cây Táo, cách khu vực Giếng Liên khoảng một kilômét về phía bắc. Nghĩa quân đắp thành lũy cao hai mét, mặt rộng 0,5 mét, có hào sâu xung quanh, có năm cổng: Nam, Bắc, Đông, Tây Bắc và Đông Bắc. Đằng sau chỉ huy sở còn có ba đống to, hai đống nhỏ gọi là Tam thai - Ngũ nhạc. Phía tây trại quân còn có đống Bút, đống Nghiên, đống Bảng; phía đông có đống “Kim Đồng - Ngọc Nữ”. Từ đây, nghĩa quân tiến vào Thành Tống Bình. Sau cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng, cư dân ở khu vực Giếng Liên chuyển về khu vực Gò Cây Táo, chính là nơi cư trú của làng Triều Khúc hiện nay. Một số tướng sĩ từng tham gia khởi nghĩa cũng ở lại lập nghiệp. Trong số họ có vị tướng họ Giang; về sau trở thành tổ của họ Giang (tên đệm là Nguyên) làng Triều Khúc. Cổng từ đường của dòng họ này hiện vẫn còn ba chữ “Dân sơ sinh”, để chỉ những người đầu tiên của họ này đến sinh sống cùng dân làng. Ghi nhớ công lao của Phùng Hưng, dân làng Triều Khúc tôn ông làm thành hoàng thờ ở đền và đình. Đình (đại cổ miếu) là một hợp thể của các đơn nguyên kiến trúc nghệ thuật mang phong cách thế kỷ XVIII, với khu vực chính có kết cấu hình chữ “Công”. Trong đình hiện có tượng thành hoàng Phùng Hưng uy nghi, sập thờ, hương án, hoành phi, câu đối, thần phả, liên quan đến thần. Đền làng (còn gọi là đình thờ Sắc, hay đình Thượng), tọa lạc trên gò con Quy, còn (hay Quy sơn), nhìn hướng tây, cấu trúc chữ “Nhị”, mỗi tòa ba gian. Trong đình còn lưu 11 đạo sắc phong của các triều vua Lê , Nguyễn phong cho thần. Gắn với hai di tích là những ngày hội làng, từ sáng mùng 10 tháng Giêng, lễ tế chính thức được tiến hành ở đình Lớn, kỷ niệm lễ Tức vị (lên ngôi) của Phùng Hưng. Mở đầu là lễ rước long bào - triều phục của Hoàng đế Phùng Hưng từ đình Sắc về đình Lớn để tế “hoàn cung”. Khi chầu tế trong đình bắt đầu, thì ngoài sân đình, có các trò vui, trong đó, vui nhất là điệu múa “đĩ đánh bồng” hay còn gọi là múa Trống Bồng. Tương truyền, khi đại quân của Phùng Hưng đánh thành Tống Bình, dân làng Triều Khúc đã dùng điệu múa Trống Bồng để động viên tướng sĩ; về sau được dùng trong nghi lễ và sinh hoạt văn hóa cộng đồng, hội làng. Đây là một trong mười điệu múa cổ của đất Thăng Long, do sáu chàng trai tân, mặt mũi khôi ngô, tươi tắn, ngoan ngoãn, con nhà gia giáo đóng giả gái biểu diễn. Họ trong bộ quần áo mớ ba mớ bẩy, cùng với hoá trang má phấn môi son, răng đen hạt huyền, mắt lá răm, khăn mỏ quạ, nên còn gọi là Con đĩ đánh bồng. Hai “cô gái” một cặp, vừa nhún nhảy vừa vỗ trống Bồng đeo trước bụng một cách nhí nhảnh, sinh động, hài hước, vui mắt, thu hút người dự hội nhiều nhất. Điệu múa có tính ước lệ cao. Mặc dù giả gái nhưng những động tác của người múa lại toát lên phong thái nam nhi, tinh thần thượng võ, phụ nữ khó thể hiện được. Điệu múa đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.